Zorginfecties of nosocomiale infecties, zijn infecties die patiënten oplopen tijdens een verblijf in een ziekenhuis, woonzorgcentrum of bij ambulante zorg (zoals thuiszorg).
Volgens Sciensano krijgt gemiddeld 6% van de patiënten in Europese ziekenhuizen een zorginfectie. In België ligt dat cijfer hoger: 7%, goed voor ongeveer 110.000 patiënten per jaar.De meest voorkomende infecties zijn:
- Wondinfecties na operaties
- Urineweginfecties na katheterisatie
- Longontstekingen na beademing
- Bloedstroominfecties bij langdurig kathetergebruik
Ook in woonzorgcentra komen zorginfecties voor (3,5%), maar door het groot aantal bewoners komt dat neer op 170.000 gevallen per jaar.
Niet altijd. Uit onderzoek van het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (2008) blijkt dat 70% van de ziekenhuisinfecties niet vermeden kan worden, zelfs bij optimale hygiënemaatregelen. Dit cijfer speelt een belangrijke rol voor de juridische beoordeling van aansprakelijkheid.
Het vermijden van zorginfecties wordt juridisch gezien als een inspanningsverbintenis. Het ziekenhuis moet alle redelijke maatregelen nemen, maar kan niet garanderen dat er geen infectie opgelopen zal worden.
Waarom is dit onderscheid belangrijk?
- Bij een resultaatsverbintenis, verbindt een partij zich om een bepaald resultaat te bereiken. Als dat resultaat niet wordt gehaald, is er sprake van een tekortkoming. In deze benadering zou elke zorginfectie dus de aansprakelijkheid van de zorginstelling impliceren.
- Bij een inspanningsverbintenis daarentegen, verbindt een partij zich ertoe verbindt om alle redelijke inspanningen te leveren om een doel te bereiken, zonder garantie op het resultaat. De patiënt zal moeten bewijzen dat de zorginstelling of zorgverlener onvoldoende voorzorgsmaatregelen nam om een besmetting te vermijden.
Wat zegt de rechtspraak?
De rechtspraak bevestigt dat ziekenhuizen geen garantie kunnen bieden op een infectievrije omgeving. Zorginfecties worden beschouwd als een therapeutisch risico. Het gaat om een inspanningsverbintenis. Het Hof van Cassatie oordeelde in die zin in 2019.
Hiervan volgde in november 2024 een bevestiging. Een patiënt liep een ziekenhuisinfectie met staphylococcus aureus op, in het kader van een chirurgische ingreep.
Het Hof van Cassatie bevestigde haar eerdere rechtspraak dat het hier gaat om een inspanningsverbintenis en dus geen resultaatsverbintenis. Naast de vaststelling van het Hof dat 70% van deze infecties onvermijdelijk is, oordeelde het als volgt:
"De nosocomiale infectie wordt enkel opgelopen omdat de patiënt zorg ontvangt in een medisch milieu, wat risico’s inhoudt, waaronder het oplopen van een nieuwe infectie door de aanwezigheid van kiemen, bacteriën en andere micro-organismen die inherent zijn aan een dergelijk milieu, ongeacht de genomen preventieve maatregelen. Het gaat dus om een therapeutisch risico."
Zorginstellingen moeten aantonen dat zij alle voorzorgsmaatregelen hebben genomen, maar kunnen niet garanderen dat een infectie nooit optreedt. Een belangrijke nuance is dat er in sommige gevallen wel sprake is van een resultaatsverbintenis, zoals voor het gebruik van veilig en steriel materiaal.
Er zijn een aantal preventieve maatregelen die een zorginstelling kan nemen, zoals:
- Zorgen voor passende hygiëneprocedures en een strikte naleving ervan;
- Grondig documenteren (verslagen van het Comité voor Ziekenhuishygiëne, interne audits, preventieve acties, …);
- Procedures aanpassen bij nieuwe richtlijnen of waarschuwingen.
Deze informatie zal van belang zijn in de beoordeling of aan de inspanningsverbintenis is voldaan. Wanneer de verslaggeving gebrekkig is of documentatie ontbreekt, kan dit leiden tot het weerhouden van de aansprakelijkheid. Ook als interne richtlijnen niet worden gevolgd, loopt een zorginstelling of zorgverlener een risico. In een geval waarin een desinfectieprocedure ongewijzigd bleef toegepast, ondanks duidelijke waarschuwingen door het Comité voor Ziekenhuishygiëne, werd een tekortkoming vastgesteld en de aansprakelijkheid bijgevolg weerhouden.
Zowel rechtspraak als adviezen van het Fonds voor Medische Ongevallen (FMO) tonen aan dat infecties soms onvoorzienbare schade vormen, maar dat in andere gevallen toch een fout wordt weerhouden. De beoordeling gebeurt dus steeds in concreto.
Zorginfecties zijn niet altijd te vermijden. Preventie, correcte verslaggeving en naleving van interne procedures zijn essentieel, niet alleen voor patiëntveiligheid maar ook om de aansprakelijkheidsrisico’s te beperken.
Heb je te maken met een zorginfectie en mogelijke aansprakelijkheidsdiscussie, dan is het belangrijk om tijdig de verzekering burgerlijke en/of beroepsaansprakelijkheid in te schakelen. Deze kan de verdediging opnemen en tussenkomen in de gevallen waarin aansprakelijkheid wordt weerhouden, binnen de polisvoorwaarden. Onze schadebeheerders bij Vanbreda staan klaar om je hierin te begeleiden.
